Mieke Kox

Op Prinsjesdag heeft het kabinet verschillende maatregelen gepresenteerd om onrechtmatig verblijf in Nederland te beëindigen en vreemdelingen te stimuleren terug te keren naar hun herkomstland. Er wordt bijvoorbeeld 20 miljoen geïnvesteerd om het toezicht op de Nederlandse grenzen en de in Nederland verblijvende vreemdelingen te versterken. Daarnaast is het kabinet van plan om een landelijke opvanglocatie te openen voor vreemdelingen die niet in Nederland mogen blijven en aan hun terugkeer werken: deze opvang dient de huidige gemeentelijke bed, bad en brood-locaties te vervangen. Verder hoopt het kabinet de wet ‘Terugkeer en Vreemdelingenbewaring’  door de Tweede en Eerste Kamer te krijgen zodat deze in 2017 geïmplementeerd kan worden. Dit zou betekenen dat er twee regimes gevoerd kunnen worden in detentiecentra waar vreemdelingen met het oog op hun mogelijke uitzetting verblijven.
Deze maatregelen zijn in lijn met het beleid van dit huidige en ook van voorgaande kabinetten om illegaal verblijf te bestrijden. In de afgelopen twee decennia zijn namelijk meer en verdergaande maatregelen genomen om illegaal verblijf te ontmoetingen en bestrijden. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de invoering van de koppelingswet om vreemdelingen uit te sluiten van sociale voorzieningen, de herhaaldelijke intensivering en uitbreiding van het vreemdelingentoezicht, de toegenomen mogelijkheden om vreemdelingen met het oog op hun uitzetting in bewaring te stellen, de verhoogde bestuurlijke boetes voor illegale tewerkstelling, de uitgebreide mogelijkheden om het verblijfsrecht van vreemdelingen in te trekken, enzovoorts. Op deze wijze wordt getracht illegaal verblijf in Nederland te ontmoedigen zodat deze vreemdelingen het land verlaten. Doen zij dit niet, heeft de overheid meer mogelijkheden om illegaliteit te bestrijden en hen uit te zetten. Het vreemdelingenrecht is hierbij in de loop der tijd meer gebruik gaan maken van het strafrecht en strafrechtelijke instrumenten, ook wel crimmigratie genoemd (Stumpf, 2013).

–

Invloed van maatregelen op vreemdelingen

De vraag is echter wat de gevolgen van deze maatregelen zijn. Wat betekenen deze maatregelen voor onrechtmatig verblijvende vreemdelingen? Wat voor invloed hebben deze maatregelen op hen? Zetten deze aan tot (nadenken over) hun vertrek uit Nederland? Waarom wel/niet? Hoe zien zij hun toekomst en waar wordt dit toekomstbeeld door bepaald? Hoewel er inmiddels behoorlijk wat onderzoek naar onrechtmatig verblijvende vreemdelingen is verricht, is het niet bekend wat het Nederlands overheidsbeleid voor hen betekent en hoe dit hun ideeën over de toekomst beïnvloedt. In mijn promotieonderzoek kijk ik daarom naar de betekenis van het Nederlandse vreemdelingenbeleid en de praktijk voor vertrekplichtige vreemdelingen in relatie tot hun toekomst. Hiervoor ga ik vertrekplichtige vreemdelingen tijdens hun onrechtmatige verblijf, bij hun aanhouding, in vreemdelingenbewaring, op alternatieve locaties voor bewaring, en mogelijk bij en na hun vertrek volgen. Dit houdt in dat ik deze vreemdeling herhaaldelijk interview en tijdens hun interactie met de overheid observeer. De inzichten die ik met dit onderzoek hoop te verkrijgen, komen niet alleen het wetenschappelijk debat hierover ten goede, deze dragen tevens bij aan bij aan een effectiever en humaner vreemdelingenbeleid.
Hiervoor is het belangrijk om niet alleen met vreemdelingen in Nederland te spreken, maar tevens vreemdelingen die, vrijwillig of gedwongen, zijn teruggekeerd naar hun herkomstland. Deze vreemdelingen zijn na het vertrek immers in de gelegenheid om op hun (onrechtmatig) verblijf in Nederland te reflecteren, de ervaringen met de Nederlandse overheid in een ander perspectief te plaatsen en om de vraag te beantwoorden of en hoe hun onrechtmatig verblijf voorkomen dan wel verkort had kunnen worden.

Belcampagne ESL TalentFund

Het TalentFund van de Erasmus School of Law (ESL) zamelt momenteel geld in om dit onderdeel van het onderzoek mogelijk te maken. Dit ESL TalentFund is in 2013 ingesteld om talent te ondersteunen. De nieuwe generatie krijgt door het fonds extra mogelijkheden om zich te ontplooien. Studenten kunnen bijvoorbeeld een studiebeurs krijgen om een periode in het buitenland te studeren en promovendi kunnen in aanmerking komen voor fondsen om hun onderzoek te kunnen realiseren. De middelen worden volledig door ESL alumni ter beschikking gesteld. Momenteel bellen 30 huidige studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam 1000 alumni van de Erasmus School of Law met de vraag of zij een financiële bijdrage aan dit of een ander project willen leveren. Deze campagne loopt van maandag 12 september en zondag 9 oktober 2017. Met de bijdrage van het ESL TalentFund hoop ik vreemdelingen in hun herkomstland kunnen bezoeken en herhaaldelijk interviewen om zo meer zicht te krijgen op de betekenis van het Nederlandse vreemdelingenbeleid voor vertrekplichtige vreemdelingen. Uiteraard hebben niet alleen alumni, maar ook anderen de mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan dit onderzoek of een van de andere geselecteerde projecten. Meer informatie hierover is te vinden op www.esl.eur.nl/alumni/talentfund.