Deze week het derde en laatste blog uit de serie studentenblogs, waarin studenten interessante onderwerpen uit hun studie presenteren. Boy Custers richt zich in deze bijdrage, geschreven in het kader van het mastervak Stedelijkheid, Cultuur en Criminaliteit, op de aantrekkingskracht van criminaliteit.

“Ik voel me niet schuldig over wat ik allemaal op straat doe, weet je. Dat is gewoon wat ik doe en wat ik leuk vind om te doen. Ik weet dat het illegaal is wat ik doe, maar ik heb geen medelijden met mensen. Ik vind het gewoon leuk, echt heel leuk. Gewoon iemands geld stelen, ze zien schreeuwen, huilen en smeken “vermoord me niet!” Ik houd er van, ik zou er niks aan veranderen” (Street robber in Topalli, 2006)

Geweld en geweld gerelateerde criminaliteit puur voor de ‘fun’. Niet vanwege een slechte relatie met je ouders, omdat je arm bent, omdat de buurt er slecht uitziet of omdat de pakkans heel laag is, maar vanwege de aantrekkelijkheid van het geweld zelf. Schinkel schreef in 2004 een interessant artikel genaamd ‘The will to violence’, waarin hij stelt dat we in de sociale wetenschappen nog te weinig kijken naar de ‘fun factor’ van geweld, oftewel de intrinsieke betekenis van geweld.

Ondertussen zijn er verschillende onderzoeken naar geweld die het idee van intrinsieke aantrekkelijkheid met succes hebben kunnen aantonen, zoals het onderzoek van Topalli naar hardcore straatcriminelen (2006) en het geweld onder voetbalhooligans (Spaaij, 2006). Tot dusver zijn het vaak studies over geweld gerelateerde criminaliteit. Maar is het niet een idee om te kijken of het toepasbaar is op meerdere vormen van criminaliteit, waar geweld minder op de voorgrond treedt? Eerst even korte toelichting op de intrinsieke betekenis.

Extrinsiek vs. Intrinsiek

Extrinsieke factoren proberen gedrag te verklaren aan de hand van aspecten buiten het individu, zoals omgevingsfactoren. Dit zijn aspecten waar je als persoon niet of nauwelijks invloed op hebt. Katz (1988) was de eerste die zich volledig afzette tegen de extrinsieke factoren en het belang benadrukte van de (sensuele) aantrekkelijkheid van criminaliteit.

Katz was misschien wat extreem in het buiten beschouwing laten van achtergrondfactoren, daarom neig ik eerder naar het artikel van Schinkel (2004), waarin hij ervoor pleit om in sociaalwetenschappelijk onderzoek naar geweld zowel de binnen- als de buitenkant te bekijken. Hij noemt dit deterministisch en formalistisch analyseren. Bij de formalistische aanpak doelt hij op het kijken naar geweld als doel: mensen geweld plegen om het geweld. Hij vergelijkt dit met dat men seks kan hebben puur omwille van het hebben van seks. In dit geval is geen andere factor van invloed en bestaat er geen verschil tussen middel en doel. Je kunt het zien als het samensmelten van middel en doel.

De aantrekkelijkheid van geweld, en daarmee ook van criminaliteit is echter in mijn ogen nog te weinig vertaald naar het moderne tijdperk

Tijden veranderen

Veel criminele zaken hebben altijd een relatie gehad met geweld. De aantrekkelijkheid van geweld, en daarmee ook van criminaliteit is echter in mijn ogen nog te weinig vertaald naar het moderne tijdperk. Neem bijvoorbeeld hackers. Sinds het digitale tijdperk zijn veel criminele gedragingen gedigitaliseerd, waarbij fysiek geweld niet of nauwelijks meer van toepassing is.

Maar ook hier is het ‘fun’ element terug te vinden. Turgeman-Goldschmidt (2005) doet onderzoek naar hackers en ontdekt dat hacken sexy, spannende, mysterieuze en leuke elementen heeft. Zo zegt een van haar respondenten “Cracking software geeft je een gevoel van sensatie, pret en adrenaline” (Turgeman-Goldschmidt, 2005, p.13). Verder blijkt uit haar onderzoek dat hackers verlangen naar zo veel mogelijk leren, weten en ontdekken waar de grenzen liggen van hun vaardigheden en de techniek.

Een duivels samenspel

Stel je voor dat je in een situatie komt waar je de mogelijkheid hebt om op grote schaal fiscale fraude te plegen. Dan is het minder aantrekkelijk en/of voor de hand liggend om hier gebruik van te maken als je geen fiscale kunde en kennis hebt, dan wanneer je hier heel vakkundig in bent. De kunde en kennis op een bepaald vlak zal van invloed zijn of je iets leuk en spannend vindt, zoals ook te zien is bij hackers. Uiteraard zal dit idee niet voor elke vorm van criminaliteit en elke crimineel van toepassing zijn. Achtergrondfactoren blijven een grote rol spelen waardoor we dus eigenlijk op onze hoede moeten zijn voor een duivels samenspel van beide factoren.

In het begrijpen en verklaren van criminaliteit moeten we dus kijken naar zowel extrinsieke als intrinsieke factoren. Zo zou de ‘fun en de thrill’ een doorslaggevende factor kunnen zijn waarom sommige mensen onder bepaalde extrinsieke factoren overgaan tot criminaliteit.