Op vrijdag 1 september jongstleden nam Prof. dr. Henk van de Bunt na een wetenschappelijke carrière van ruim veertig jaar afscheid als hoogleraar Criminologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ter gelegenheid daarvan vond een afscheidssymposium plaats waarna Henk van de Bunt zijn afscheidsrede getiteld ‘Achter de muren van stilzwijgen en geheimhouding: de burgemeester, de soigneur en de fraudeur’ uitsprak.

’Over de muren van stilzwijgen’: afscheidssymposium

Tijdens het afscheidssymposium blikten vier personen die de carrière van Henk van de Bunt van dichtbij hebben meegemaakt terug op zijn werk en zijn invloed op de criminologie. Martin Moerings memoreerde als eerste spreker het begin van Van de Bunt’s carrière toen Van de Bunt als student-assistent van Martin begon. Ze schreven samen het artikel ‘etiketten blijven plakken’ over de labelling benadering, een thema waar Van de Bunt later in zijn carrière met zijn werk over organisatiecriminaliteit weer naar terug zou keren.

Frans Leeuw volgde Van de Bunt op als directeur van het WODCen beschreef de veranderingen waarmee Van de Bunt het WODC heeft versterkt. Van de Bunt heeft zich als directeur van het WODC hard gemaakt voor de professionalisering van het beleidsonderzoek; het instellen van wetenschappelijke begeleidingscommissies; en voor een minder sterke verwevenheid tussen beleid en onderzoek.

Cyrille Fijnaut nam het publiek mee naar een bijzondere periode in de carrière van Henk, de tijd dat hij samen met Henk van de Bunt, Gerben Bruinsma en Frank Bovenkerk onderdeel uitmaakte van de onderzoekscommissie in het kader van de parlementaire enquêtecommissie opsporingsmethoden. Deze commissie deed onderzoek naar de aard van de georganiseerde criminaliteit in Nederland; een onderzoek dat tot op de dag van vandaag als zeer belangrijk wordt beschouwd.

Afsluitend sprak Chrisje Brants, die een kritische maar persoonlijke reflectie gaf van Van de Bunt als wetenschapper en als persoon. Ze typeerde hem vooral als de man die lastige vragen stelt bij promoties, en – herkenbaar voor zijn promovendi – op stukken kan reageren met de zin ‘ik vind het drie keer niks’. Nooit als persoonlijke aanval, maar als methode om de kritiek te doen beklijven. Van de Bunt gaat volgens Brants nooit mee in trends of stromingen maar blijft vooral genuanceerd, kritisch en nieuwsgierig.

Afscheidsrede

In zijn afscheidsrede ging Van de Bunt in op zijn theorie over de ‘muren van stilzwijgen’ die hij eerder in zijn oratie uit 2007 introduceerde. Van de Bunt wierp de vraag op de maatschappij wel zo geobsedeerd is door misdaad als de media bijvoorbeeld doen voorkomen. Er worden immers zaken geprioriteerd en geseponeerd in Nederland zonder dat de maatschappij daartegen in verzet komt. De aandacht zou volgens Van de Bunt vooral moeten liggen op wat hij definieerde als megamisdaad. Dit zijn misdaden die als ernstig kunnen worden beschreven en langdurig de maatschappij aantasten. Zaken zoals grote misbruikschandalen die meerdere decennia duurden, Bernie Madoff die over decennia 50 miljard schade veroorzaakt, maar ook grootschalig dopinggebruik in de sportwereld kan als megamisdaad bestempeld worden. Toezichthouders krijgen hier maar mondjesmaat vat op, maar lijken soms ‘de vraag’ ook niet te willen stellen omdat die te pijnlijk of schadelijk kan zijn. De vraag hoe Lance Armstrong zeven maal de Tour kon winnen werd niet gesteld. Hoe kan dit zo lang voortduren? En welke technieken gebruiken de daders om de geheimhouding tot stand te brengen? Dit zijn volgens Van de Bunt de vragen waarvoor toekomstige criminologen zich gesteld zien.

Erkenning

Na afloop van zijn afscheidsrede kwam de grote verrassing: Henk werd voor zijn verdiensten benoemd tot officier in de orde van Oranje Nassau en ontving tot zijn zichtbare verbazing de bijbehorende onderscheiding van de burgemeester van zijn woonplaats Buren.

In Erasmus Magazine is een interview met Van de Bunt opgenomen waarin hij terugblikt op zijn carrière.