Wytske van der Wagen
Het was dinsdagavond 12 februari 2019 rond een uur half 7. De bezoekers druppelden langzaam binnen. Hacktalk is een maandelijks terugkerend praatprogramma (https://hacktalk.nl/watwie.html), dat in het teken staat van hacking, cybersecurity en de relatie tussen techniek en maatschappij. Het wordt georganiseerd en gepresenteerd door Chris van’t Hof, internetsocioloog en o.a. auteur van het boek ‘Helpende Hackers’ dat in 2015 verscheen.
Je zou kunnen zeggen dat het thema en de opzet van deze hacktalk wel extra bijzonder was, wat ook verklaart dat het evenement in no time uitverkocht was. Dit keer zou het namelijk gaan over jeugdige cyberboefjes, jongeren die online de schreef over zijn gegaan en daarvoor een sanctie opgelegd hebben gekregen. Er zou deze avond echter niet alleen over ze gepraat worden. Ook mochten ze zelf hun zegje doen, wel onder de begeleiding van een medewerker van de Reclassering bij wie ze onder toezicht staan. Daarover zo meer.
Het evenement vond zoals gebruikelijk plaats in club Worm, het Rotterdamse Instituut voor avantgardistische recreatie. Club Worm is gelegen in een zijstraatje van de Witte de Withstraat en kwam op mij over als een echt ‘underground’ café: weinig licht, een relaxte sfeer, vooral heavy metal muziek (althans dat was deze avond zo) en een plek waar je allerlei alternatieve drankjes kunt bestellen. Club Maté een drankje wat je goed wakkerhoudt, was toch wel het meest geliefd die avond, zowel bij de hackers als bij de andere bezoekers.
De 100 a 150 bezoekers werden allereerst welkom gegeten door Chris Van’t Hof. Hij opende de hacktalk in een aanliggende zaal waar een zeer interessante fototentoonstelling te zien was. Fotograaf Tobias Groenland heeft verschillende portretten gemaakt van uiteenlopende hackers en hacksters. Bij iedere foto stond kon je ook kennis nemen van het verhaal van iedere hacker (voor een impressie zie: hackershandshake.com). Hierna ging de talkshow echt van start.
Elina van’t Zand (Universiteit Leiden) en ik werden als eerste op het podium geroepen. We kregen verschillende vragen op ons afgevuurd. Met welke delicten gaat computervredebreuk gepaard? Wat zijn de gevolgen van een strafblad? Kan een hacker met een strafblad gemakkelijk bij een bedrijf aan de slag of juist niet? Wat is cyborg crime? Waarom is de actor-netwerktheorie een passende theorie voor cybercrime?
Met welke delicten gaat computervredebreuk gepaard? Wat zijn de gevolgen van een strafblad? Kan een hacker met een strafblad gemakkelijk bij een bedrijf aan de slag of juist niet? Wat is cyborg crime? Waarom is de actor-netwerktheorie een passende theorie voor cybercrime?
Daarnaast werden we in de gelegenheid gesteld om wat over ons huidige onderzoek te komen vertellen. In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum doen Elina en ik, samen met EUR collega’s Sifra Matthijsse en Tamar Fischer, kwalitatief onderzoek naar kenmerken van cyberdaders en passende sancties en interventies. In dit onderzoek praten we niet alleen met diverse experts die met cyberdaders te maken hebben, ook interviewen we de daders zelf. Hoe en waarom zijn zij betrokken geraakt bij cybercrime? Hoe kijken ze hier tegenaan of op terug en hoe kijken ze naar de toekomst? Met het onderzoek hopen we inzichtelijk te maken in welke opzichten cyberdaders (jeugdigen en volwassenen) van traditionele daders verschillen en tevens hopen we meer zicht te krijgen op passende interventies voor deze dadergroep. Kunnen we met bestaande interventies uit de voeten of moeten er alternatieve sancties ontwikkeld worden die specifiek op cyberdaders gericht zijn?
Dit brengt mij automatisch bij het tweede item van de avond. Floor Jansen (Politie) en Ymkje Lugten (OM) hebben iets verteld over “Hackright”. Deze recent ontwikkelde interventie richt zich specifiek op de resocialisatie en recidivepreventie van cyberdaders die voor het eerst met justitie in aanraking komen. Beoogd wordt om door middel van herstel, training, alternatief en coaching te voorkomen dat daders verder afglijden in de cybercriminaliteit of een (ernstig) strafblad opbouwen, waardoor ze worden uitgesloten van de legale arbeidsmarkt. De daders krijgen een alternatieve taakstraf, wat meestal inhoudt dat ze een tijdje bij een IT-bedrijf aan de slag gaan.
“Hackright” richt zich specifiek op de resocialisatie en recidivepreventie van cyberdaders die voor het eerst met justitie in aanraking komen. Beoogd wordt om door middel van herstel, training, alternatief en coaching te voorkomen dat daders verder afglijden in de cybercriminaliteit of een (ernstig) strafblad opbouwen, waardoor ze worden uitgesloten van de legale arbeidsmarkt. De daders krijgen een alternatieve taakstraf, wat meestal inhoudt dat ze een tijdje bij een IT-bedrijf aan de slag gaan
Hierna was het woord dan eindelijk aan de cyberboefjes zelf. Drie jongeren die betrokken zijn geweest bij computervredebreuk kwamen 1 voor 1 op het podium. Ze waren onder meer betrokken bij het hacken van de school, cybergerelateerde oplichting en fraude. Ze vonden het uiteraard best wel spannend om op het podium te staan, met ook nog eens een X aantal politiemensen in de zaal. Ze werden flink aan de tand gevoeld over hun betrokkenheid bij cybercrime (Hoe hebben ze het gedaan? Hadden ze wel een beetje spijt?) en daarnaast kregen ze ook nog een oordeel van de “Grumpy Old Hackers” voor de kiezen. Dit betreft een collectief van vier mannen ‘op leeftijd’ die werkzaam zijn op het gebied van cybersecurity en/of ook als ethisch hacker actief zijn. In hun werk spreken zij (potentiele) cyberboefjes geregeld belerend aan op hun gedrag.
Uiteraard werd er ook volop gediscussieerd over een passende straf voor de cyberboefjes. Is Hackright een geschikte sanctie voor hen en wat zijn hun ervaringen hiermee? Stelt dit hen in staat om iets terug te doen voor de samenleving? Presentator Chris kwam zelf ook nog met een andere alternatieve sanctie op de proppen. Naast zijn boek over helpende hackers, zouden de boefjes c.q cyborg boefjes wellicht ook mijn proefschrift moeten gaan lezen! Wellicht geen gek idee.
Tot slot kwamen nog twee IT-security specialisten aan het woord die een of meer cyberboefjes onder hun hoede hebben gehad bij hun bedrijf. Zij gaven nog wat info over hun beeld van deze dadergroep en hoe je ze op het rechte pad kunt houden door hun talent voor goede doeleinden in te zetten.
Kortom een zeer veelzijdige en informatieve avond, maar bovenal ook een unieke samenkomst van zoveel partijen. Zeer bijzonder om daar als criminoloog een keer een kijkje te nemen of, nog leuker natuurlijk, zelf op het podium te staan.