In deze drieluik presenteren studenten hun onderzoek middels een blog, die zij hebben geschreven voor het blok Criminaliteit en Samenleving van de opleiding Criminologie.  Deel drie door Tom de Gelder.

Tom de Gelder

Politieagenten kunnen tijdens hun werk slachtoffer worden van geweld door burgers (Abraham, Van Hoek, Hulshof & Pach, 2007; Timmer, 2005). Dit geweld heeft verschillende vormen, waarbij verbaal geweld en verbale agressie het meest voorkomen (Abraham, Flight & Roorda, 2011). Het aantal politiemedewerkers dat slachtoffer is van geweld is hoog. In 2014 geeft 85% van de politieambtenaren aan ooit wel eens te maken te hebben gehad met arbeidsgerelateerd geweld (Van der Torre, Gieling, Tannous, Holvast & Van Os, 2014). Deze ervaringen kunnen ernstige gevolgen hebben, variërend van psychische klachten, gezondheidsproblemen, depressie en zelfmoord (Alpert & Dunham, 2010; De Haas, Timmerman & Höing, 2009; Rabe-Hemp & Schuck, 2007; Van Reemst & Fischer, 2015). Ook kan het meemaken van geweld onder werktijd het veiligheidsgevoel van politieagenten verminderen (Van der Torre, Gieling, Dozy, van Leeuwen en Hamoen, 2011).

Om geweld tegen politiemedewerkers terug te dringen, de veiligheid en het veiligheidsgevoel van de politieambtenaren te bevorderen, maakt de politie gebruik van ‘bodycams’: een kleine camera, gedragen op de borst (Flight, 2016). Deze camera kan door de agent(e) worden aangezet wanneer hij of zij een risicosituatie nadert. Bodycams moeten zorgen voor een gedragsverandering onder burgers en zouden een de-escalerend effect hebben in situaties die uit de hand dreigen te lopen (Van Ham, Ferwerda & Kuppens, 2010; Jennings, Lynch & Fridell, 2015). Het gebruik van bodycams in Nederland is in de afgelopen jaren verder uitgebreid: na een aantal lokale experimenten, startte de politie begin 2017 met een landelijk project waarin alle eenheden gaan werken met bodycams (Politie, 2017).
In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar bodycams al sinds 2013 actief worden gebruikt (Boivin, Gendron, Faubert & Poulin, 2016; Ready & Young, 2015; Young & Ready, 2015), is onderzoek naar de ervaringen van Nederlandse agenten met bodycams in relatie tot hun veiligheid en veiligheidsgevoel nog beperkt. Daarom zijn twee agenten geïnterviewd, een man (28 jaar) en vrouw (26 jaar). Zij zijn werkzaam in respectievelijk de gemeente Den Haag en Rotterdam. Beiden dragen tijdens hun dienst regelmatig een bodycam. Via persoonlijke contacten zijn de respondenten benaderd en vervolgens is toestemming verkregen. In het interview zijn verschillende onderwerpen aan bod gekomen, zoals ervaringen met geweld en met de bodycam en het eigen veiligheidsgevoel. De interviews zijn opgenomen en letterlijk getranscribeerd.

            Beide agenten zijn meerdere keren in aanraking gekomen met geweld tijdens hun werk, zowel verbaal als fysiek. Deze ervaringen leiden volgens de respondenten niet direct tot een vermindering van hun veiligheidsgevoel. Beiden zeggen zich eigenlijk nooit echt onveilig te voelen onder werktijd, mogelijk omdat zij altijd een vuurwapen dragen.

Je hebt natuurlijk altijd je vuurwapen bij je, soms voel je je niet prettig, maar bang is een groot woord.

Hoewel de respondenten aangeven zich zelden echt onveilig te voelen onder werktijd vertellen zij dat de bodycam wel enige invloed heeft op hun gevoel. Zij zeggen zich ondersteund te voelen door de bodycam en gebruiken het woord ‘zekerheid’. Het dragen van de bodycam helpt niet direct mee aan het veiligheidsgevoel maar wel aan het zogenoemde ‘zekerheidsgevoel’:

Het helpt zeker iets, je wordt er gewoon wat zekerder door, want nogmaals, op het moment dat je in zo’n situatie zit en er gebeurt iets vervelends, dan weet je dat je het hebt opgenomen en het later kunt gebruiken als bewijs.

Ik weet wel dat als er iets gebeurt, dan staat het er in ieder geval op. Het zorgt er wel voor […]dat je in ieder geval veiliger je je werk kan doen. […] Ik moet zeggen dat ik me sowieso niet echt onveilig voel in mijn werk, maar in echte lastige situaties is het wel fijn dat je door zo iets ondersteund wordt.

De bodycam heeft in het afgelopen jaar zeker een aantal keer geholpen bij het oplossen van strafzaken en het leveren van bewijsmateriaal.

De agente stelt dat ze met een bodycam zekerder bepaalde situaties benadert. Zij geeft ook aan dat zekerheid en veiligheid met elkaar in verbinding staan. De bodycam heeft volgens haar dus indirect invloed op het veiligheidsgevoel:

Als je weet dat wanneer iemand je iets aandoet en dat op film staat, kan dit natuurlijk invloed hebben op je veiligheidsgevoel, je weet namelijk dat die persoon daarna snel opgespoord kan worden en vastgezet kan worden.

De bodycam waar de twee agenten gebruik van maken, zorgt volgens hen in bepaalde mate voor een gedragsverandering onder burgers waar zij mee in aanraking komen en preventief kan werken:

Je ziet bijvoorbeeld dat mensen zeggen ‘ik vind jou een trutje’ in plaats van ‘jij bent’.

Mensen denken van: oei, nu word ik wel gefilmd en nu moet ik toch wel wat meer gaan opletten met wat ik doe of zeg. […] Mensen maken gewoon een risico- inschatting en wanneer ze weten dat ze met hun gezicht gefilmd zijn, dan blijft het ook lastig om anoniem te blijven natuurlijk.

Kortom, de twee geïnterviewde agenten geven dus beide aan dat zij zich bijna nooit echt onveilig voelen, ook al komen zij regelmatig met zowel verbaal als fysiek geweld in aanraking. Wel zeggen zij zich zekerder te voelen dankzij de bodycam en veiliger hun werk te kunnen uitvoeren. Ook merken de respondenten dat de bodycam een preventieve werking heeft en zorgt voor een gedragsverandering onder burgers, zij ervaren minder incidenten door de bodycam (conform Van Ham et al., 2010). Deze twee agenten zijn dus positief over hun ervaringen met de bodycam. Natuurlijk kan dit niet worden gegeneraliseerd naar alle Nederlandse politieagenten. Ook is meer onderzoek nodig naar daadwerkelijke effecten van bodycams op het aantal geweldsincidenten dat plaatsvindt tegen politieambtenaren.

Het zorgt er wel voor dat er voor dat wanneer je in een situatie komt dat je in ieder geval veiliger je je werk kan doen.

Meer weten over het gebruik van de bodycam? Zie bijvoorbeeld: http://sanderflight.nl/bodycams-voor-politiewerk-literatuuronderzoek/

Bijschrift foto: Bodycam van politie Utrecht Nederland, foto van Sander Flight (2016). Verkregen via https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=48903394, CC BY-SA 4.0.