Gerald Hopster
Als kind zag ik beelden van de burgeroorlog in Bosnië. Ik lag er nachten wakker van, bang dat binnenkort de tanks ook bij mij door de straat zouden rollen. Die angst, mede ingegeven door het lezen van veel te veel oorlogsboeken, bleek voor mij ongefundeerd. Want al nemen de globale spanningen toe, ruim zeventig jaar rust aan onze landsgrenzen heeft ons op afstand geplaatst van oorlog en geweldsdreiging. Voor inwoners van Litouwen ligt dat anders. Zij hebben recentere herinneringen aan bezetting en zijn, zo bleek tijdens ons bezoek aan Vilnius begin maart, lang niet overtuigd van een vreedzame toekomst.
Met de studievereniging CIA en collega Lisa van Reemst reisde ik naar Vilnius voor de jaarlijkse studiereis. Ruim twintig studenten dompelden zich onder in de lokale cultuur en in het thema ‘corruptie en mensenrechten’. Hoe abstract het thema ook leek voorafgaand aan de reis, het werd tastbaar tijdens de vele bezoeken aan overheidsinstanties, NGO’s, musea, en bezienswaardigheden. De wrange en feitelijke beschrijving van gruwelijke praktijken in een KGB-gevangenis door een onderkoelde gids maakte duidelijk hoe hevig de impact van het schenden van mensenrechten kan zijn. En hoe recent dit plaats heeft gevonden binnen wat nu de grenzen van de Europese Unie zijn. In dit daglicht is het niet verwonderlijk dat er, met het oog op recente spanningen in de regio, in Litouwen niet wordt opgekeken van een door de overheid opgestelde informatiegids met onderdelen als: “hoe reageer ik ten tijde van een bezetting?” en “hoe organiseer ik een guerrillastrijd?”
Er wordt in Litouwen niet opgekeken van een door de overheid opgestelde informatiegids met onderdelen als: “hoe reageer ik ten tijde van een bezetting?” en “hoe organiseer ik een guerrillastrijd?”
Een onderwerp als corruptie sneeuwt al snel onder als je oog-in-oog komt te staan met dergelijke donkere kanten van de geschiedenis, het is daarom te prijzen dat Litouwen hier duidelijk actie tegen onderneemt. Corruptie tast namelijk het fundament van een democratische rechtstaat aan; het vertrouwen in instituties. Dit vertrouwen is nodig voor het goed functioneren van instituties en het beschermen van de burgers tegen misstanden en misbruik van macht en geweld. Corruptie was aan de orde van de dag in de Sovjet-Unie, en is een hardnekkig fenomeen in diverse landen die onder het toenmalige Sovjetbewind vielen. Dit kan leiden tot mensenrechtenschendingen of tot het niet adequaat ingrijpen als mensenrechten geschonden dreigen te worden. Het ondersteunen van Litouwen in haar strijd tegen corruptie en het versterken van de veilige positie van haar burgers moet daarom vanuit dit oogpunt toegejuicht worden. Zowel binnen de overheid als vanuit NGO’s worden initiatieven ontplooit en ondersteund om deze strijd te versterken. Dit was de rode lijn die studenten en wij ontdekten tijdens de gesprekken met locals, vertegenwoordigers, en op de wandeltochten door het prachtige Vilnius.
Het samenvallen van deze studiereis met de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland gaf de mogelijkheid om te reflecteren op onze situatie. Veel studenten gaven aan iemand gemachtigd te hebben om te stemmen, en niemand wantrouwde de verkiezingen of naderhand de uitslagen. Hoewel Nederland niet verstoken is van corruptie, lijkt het vertrouwen in instituties en de democratische rechtstaat onder de studenten sterk te zijn. Ik hoop dat de huidige inspanningen in Litouwen niet vruchteloos zijn, corruptie uit de samenleving kan bannen en ook de inwoners van Litouwen een dergelijk vertrouwen mogen ervaren.
